Aðalbjörn Björnsson

Sjávarútvegurinn hefur verið aðalatvinnuvegur þjóðarinnar og ekkert er mikilvægara en að hann gangi vel. Í upphafi 20. aldarinnar hófu Íslendingar þilskipaútgerð og samhliða því fór að aukast þéttbýlismyndun í sjávarbyggðum, fólkið flutti úr sveitum til að starfa við sjávarútveg og fiskvinnslu. Ríkisstjórnir eins og nýsköpunarstjórnin og vinstri stjórnin sem við tók 1971 settu endurskipulagningu flotans á oddinn til að auka atvinnu á landsbyggðinni og verðmætasköpun þjóðarbúsins. Þá var ekkert kvótakerfi þannig að leiðin til að koma krafti í lífið á landsbyggðinni var að gefa sem flestum sjávarbyggðum möguleika á nýjum atvinnutækjum eins og gert var með skuttogarvæðingunni 1971. Engum blöðum er um það að fletta að þetta var byggðastefna sem skilaði árangri þó að síðar meir hafi þetta hlotið mikla gagnrýni af sumum aðilum en örugglega ekki af okkur sem upplifðum þær miklu breytingar sem þetta hafði í för með sér. Síðar kom kvótakerfið til sögunnar til að takmarka með markvissum hætti aðgang okkar að auðlindinni og koma í veg fyrir ofveiði. Þessi stefna var að mig minnir ekki svo umdeild en síðar meir var  heimilað framsal á kvótanum sem hefur þýtt að veiðiheimildir hafa safnast á færri og færri hendur og nú er svo komið að þeir sem hafa yfirráðarétt yfir aflaheimildum telja sig hafa eignast eitthvað sem óréttlátt er að taka frá þeim nema greiða fyrir það; þó að allltaf hafi verið klárt að auðlindin er eign þjóðarinnar.Meðfram breytingum á kvótakerfinu og með framsalinu hefur þjóðin orðið óánægðari með kerfið og kannanir hafa sýnt að mikill meirhluti þjóðarinnar vill breytingar á kerfinu.

Á síðustu áratugum hafa fjöldi sveitarstjórna sjávarbyggða lenti í miklum hremmingum þegar kvótinn hefur verið seldur burt úr byggðarlögunum, frystihúsum verið lokað, skipum lagt og fólkið staðið eftir án atvinnu og sveitarstjórnir gert allt sem í þeirra valdi hefur staðið til að reyna að spyrna við fótum með því að reyna að halda í kvóta og fyrirtæki og lagst á hnén til að fyrirtækin yrðu áfram í byggðarlögunum. Sagan talar sínu máli, Staðreyndirnar blasa við víða um land en sum sveitarfélög hafa verið svo lánsöm að fyrirtæki hafa séð hag sinn í að halda uppi rekstri og jafnvel að byggja starfsemi í viðkomandi byggðarlagi. Fólksfækkun á landsbyggðinni blasir við; atvinnutækifærum í sjávarútvegi  hefur fækkað gífurlega, jafnt í beinum störfum sem afleiddum.

Ný ríkisstjórn hefur tekið við á Íslandi og loksins eftir áratugi er stefnan sett á breytingar á kerfinu til að sporna við fótum og reyna að nota auðlindina, fiskinn sem syndir við strendur landsins, til að koma á alvöru byggðastefnu. Ekki er blekið fyrr þornað á stjórnarsáttmálanum en Landsamband Ísl. útvegsmanna hefur upp raust sína  til varnar sínum hagsmunum því óbreytt kerfi er öruggast. Þá er leitað til sveitarstjórna, sem nú eru orðnir samherjar,  til að berjast gegn stefnu stjórnvalda. Og ekki skortir á viðbrögð þeirra sveitarfélaga sem þokkalega standa til að taka nú þátt í leiknum. En hvað segir fólkið vítt og breytt um landið, fyrrverandi fiskvinnslufólk, fyrrverandi sjómenn og sjómenn sem hafa misst atvinnuna í sínum byggðarlögum ? 

Sveitarstjórnir ættu að horfa á landið í heild áður en þær álykta með óbreyttu fyrirkomulagi og gleyma ekki staðreyndum og sögu þess kerfis sem loksins er komið að því að breyta. Það þarf að ná sátt um sjávarútvegsstefnuna á Íslandi.